Jeszcze kilka lat temu emocje były traktowane w rozwoju osobistym jak nieproszony gość. W coachingu mówiono o celach, w terapii – o zachowaniach, a emocje… miały się jakoś same ułożyć po drodze. Dziś coraz więcej specjalistów wie, że bez emocji nie ma prawdziwej zmiany. To one nadają sens temu, czego szukamy w pracy z człowiekiem: zrozumienia, sprawczości i równowagi.
Czym jest praca z emocjami – i czym nie jest?
Praca z emocjami nie oznacza „naprawiania” kogoś ani szukania winnych. To proces pomagania w zauważeniu, nazwaniu i przeżyciu emocji w sposób, który przynosi ulgę i wgląd.
W praktyce oznacza to:
- tworzenie przestrzeni, w której emocje mogą się pojawić bez oceny,
- towarzyszenie klientowi w odkrywaniu, co dana emocja chce mu powiedzieć,
- i dbanie o bezpieczeństwo – emocjonalne i poznawcze – w trakcie całego procesu.
W coachingu praca z emocjami ma swoje granice. Coach nie wchodzi w traumę ani nie diagnozuje. Ale też nie ucieka, gdy klient zaczyna czuć. Uczy się być obok – spokojnie, z ciekawością. W terapii ten zakres jest głębszy, ale zasada podobna: emocje nie są przeszkodą, tylko drogą do zrozumienia siebie.
Emocje jako klucz do zmiany
Emocje są sygnałem. Pokazują, co jest dla nas ważne, gdzie naruszono nasze granice, a gdzie je sami przekraczamy. Bez ich rozpoznania trudno o prawdziwą zmianę – bo zmiana nie dzieje się w głowie, tylko w doświadczeniu.
Neurobiologia potwierdza: zanim coś zrozumiemy poznawczo, nasz układ nerwowy już zareagował. Zanim pojawi się myśl, ciało już wie. Dlatego praca z emocjami zaczyna się od ciała – od oddechu, ruchu, napięcia mięśni.
To właśnie ten etap często decyduje, czy klient zrozumie siebie naprawdę, czy jedynie „przegada” temat. Umiejętność zauważania emocji w ciele to fundament regulacji emocjonalnej.
Najczęstsze wyzwania w pracy z emocjami
Unikanie emocji
Wielu klientów racjonalizuje, żartuje, zmienia temat. To mechanizm ochronny. Warto wtedy dać więcej czasu i nie naciskać.
Przeciążenie emocjami
Szczególnie u osób, które długo tłumiły uczucia. Kluczowe staje się wówczas zatrzymanie i praca na zasobach.
Przeniesienia emocjonalne
Prowadzący może przejąć napięcie lub emocje klienta. Dlatego tak ważna jest samoświadomość i regularna superwizja.
Praca z emocjami wymaga uważności, ale też prostych struktur, które pomagają w bezpiecznym prowadzeniu rozmowy.
Jak wspierać klienta w rozpoznawaniu i regulowaniu emocji?
W praktyce działa to najlepiej, gdy łączymy teorię z doświadczeniem.
Pomocne narzędzia to m.in.:
- pytania otwierające („co czujesz w ciele, gdy o tym mówisz?”),
- praca z metaforą (kolor, kształt, temperatura emocji),
- krótkie ćwiczenia uważności, które pozwalają „złapać” kontakt z tu i teraz,
- wykorzystanie kart lub gier, które pomagają nadać emocjom nazwę i kształt.
Jednym z takich narzędzi jest gra Odporni Mentalnie. Została zaprojektowana z myślą o osobach, które chcą rozwijać odporność emocjonalną – u siebie i innych. Jej karty i plansze wprowadzają uczestników w rozmowę o emocjach w sposób angażujący, a jednocześnie bezpieczny. W coachingu i terapii można z niej korzystać jako z punktu wyjścia: do refleksji, do wglądu, do zatrzymania.
Granice i odpowiedzialność prowadzącego
W pracy z emocjami najważniejsze jest rozumienie, gdzie kończy się nasza rola. Coach, trener, terapeuta — każdy z nich ma inny zakres kompetencji, ale wspólnym mianownikiem jest odpowiedzialność za proces.
To oznacza:
- niewchodzenie w obszary, które wymagają terapii klinicznej,
- zapewnienie klientowi możliwości oparcia i powrotu do równowagi po silnych emocjach,
- oraz dbanie o własne zasoby – higienę emocjonalną.
Regularna superwizja, praca własna i odpoczynek to nie luksus, tylko narzędzie pracy. Bez tego łatwo pomylić współodczuwanie z przeciążeniem.
Emocje jako wspólny język zmiany
Praca z emocjami to nie technika. To postawa – ciekawości, uważności i szacunku dla tego, co się pojawia. Kiedy uczymy się słuchać emocji, uczymy się słuchać człowieka. To wtedy w procesie pojawia się przestrzeń na prawdziwą zmianę — nie z obowiązku, lecz z wewnętrznej zgody.
A jeśli szukasz narzędzia, które pomoże Ci prowadzić takie rozmowy z większą lekkością, zobacz grę Odporni Mentalnie – stworzoną przez praktyków pracy z emocjami dla tych, którzy uczą innych, jak słuchać siebie.